نابغه حوزه‌های علمیه از نگاه رهبر انقلاب

صدر با گذراندن بخشی از سطوح در نزد برادر خود، دوره عالی فقه و اصول را در محضر آیت الله سید ابوالقاسم خوئی و شیخ محمدرضا آل یاسین گذراند؛ فلسفه اسلامی یعنی اسفار ملاصدرا را از صدرا بادکوبه‌ای آموخت و در کنار آن فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیرمسلمان را هم فراگرفت. وی همچنین در دروس علامه محمدتقی جعفری در این زمینه شرکت کرده و بسیاری از کتاب‌های درسی فقه و اصول را که طُلاب حوزه در طول چند سال نزد استادان بزرگ می خوانند، بدون استاد مطالعه کرد و درس‌های دوره سطح را در مدتی کوتاه گذراند.

دستیابی آیت الله صدر به درجه اجتهاد و فقاهت، پیش از بلوغ شرعی در تاریخ شیعه بی‌سابقه بود. همچنین مرجعیت این فقیه جوان و تقلیدِ مردم عراق و دیگر کشورهای عربی از او نیز حائز اهمیت بود. زیرا او پیش از رسیدن به ۴۰ سالگی از مراجع بزرگ جهان اسلام محسوب می‌شد.

رژیم بعث عراق که در سال ۱۳۵۰ شمسی، دستگیری و شکنجه مبارزان مسلمان را افزایش داد، قصد دستگیری آیت الله صدر را داشت که از رهبران مبارز مسلمان بود ولی بر اثر بیماری در بیمارستان بستری شده بود. با این حال در بیمارستان هم او را رها نکردند و ابتدا بیمارستان را محاصره کرده و سپس آیت الله صدر را با همان بیماری و ضعف به بخش زندانیان بیمارستان کوفه منتقل کردند ولی مدتی نگذشت که مردم مسلمان با اجتماع و اعتراض به دستگیری او، موفق به آزادی او از زندان شدند.

صدام در ۱۶ فروردین ۱۳۵۹ اقدام به دستگیری آیت الله صدر و خواهرش بنت الهدی کرد و آنان را به بغداد منتقل کرد. رئیس سازمان امنیت رژیم بعث، آیت الله صدر را به مرگ تهدید کرد و از او خواست که چند کلمه بر ضد انقلاب اسلامی ایران بنویسد تا از مرگ نجات یابد اما آیت الله صدر مخالفت کرد و گفت «من آماده شهادتم.» آن گاه این خواهر و برادر مجاهد و عالم را به شکنجه‌گاه بردند و به شهادت رساندند و در نیمه شب ۱۹ فروردین پیکرهای آنان را به خانواده‌شان تحویل دادند.

اگر چه شهید صدر، همواره در سنگر جهاد و مبارزه بود ولی ۲۲ اثر از او به جای مانده که فدک در تاریخ، نهایت اندیشه در علم اصول، فلسفه ما، اقتصاد ما، فتوای روشن، بانک بدون ربا در اسلام، نظام عبادت از دیدگاه اسلام، ولایت از نظر عقل و فطرت، امام مهدی(عج)؛ حماسه ای از نور و نقش امامان در اسلام از آثار این فقیه فیلسوف است.

حضرت امام خمینی(ره) از شهید سیدمحمدباقر صدر به عنوان مغز متفکر اسلامی یاد کرده و افزودند: امید این بود که اسلام از او بهره برداری های زیادتری‏‎ ‎‏بکند و من امیدوارم که کتاب های این مرد بزرگ مورد مطالعه مسلمین قرار بگیرد. (صحیفه نور، جلد۱۴، ۲۷۶)

حضرت آیت الله خامنه ای در سال ۱۳۹۵ و در دیدار اعضای پژوهشگاه تخصصی شهید سید محمدباقر صدر از این مجاهد شهید به عنوان یک نابغه یاد کرده و افزودند: ما آدم های بااستعداد در حوزه‌های علمیّه کم نداشتیم؛ آدم هایی که فهم داشتند، سلیقه داشتند، پشتکار داشتند و کارهای بزرگی انجام دادند. علمای بزرگ ما مثل همین مراجع بزرگی که در این صدسال اخیر در ایران و عراق وجود داشتند، همه مردمان بزرگی بودند. استعداد داشتند منتها نابغه یک خصوصیّاتی دارد که در اغلب این افراد، انسان این نبوغ را احساس نمی کند.

ایشان ادامه دادند: مرحوم آقای صدر (رضوان‌الله‌علیه) به نظر بنده قطعاً نابغه بود؛ یعنی کاری که از عهده‌ او برمی‌آمد، از عهده‌ خیلی از فقها و علما و متفکّرین حوزه‌های ما برنمی‌آید؛ فضای دید بسیار وسیع، فهم نیازهای دنیای اسلام، پاسخگویی سریع و آماده به خواسته‌ها... ایشان واقعاً یک نابغه‌ای بود، مسائل را می فهمید، مسائل را حدس می زد.

رهبر معظم انقلاب با اشاره به سخن معروف شهید صدر گفتند: به مجرّد اینکه انقلاب شد و امام(ره) آمدند ایران، ایشان آن حرف معروف را زد که به شاگردان خودش گفت «ذوب بشوید در امام خمینی، همچنان که او در اسلام ذوب شده»؛ این حرف ایشان معروف است. این خیلی شناخت لازم دارد، خیلی فهمِ اوضاع لازم دارد که بفهمد مسئله‌ انقلاب چیست. ما کسانی را داریم که تا همین امروز هنوز درست نفهمیده‌اند این انقلاب چه بود و چه شد و چه اتّفاقی افتاد.